Τα πέντε αγκάθια των αλλαγών σε ΑΕΙ - ΤΕΙ

Έντυπη Έκδοση Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 

Κυριακή 3 Οκτωβρίου 2010

Της ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ

 

Απαισιόδοξοι δηλώνουν οι περισσότεροι πανεπιστημιακοί όσον αφορά την υλοποίηση των αλλαγών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τις βασικές αρχές των οποίων εξήγγειλαν πρωθυπουργός και υπουργός Παιδείας στους Δελφούς. Τις απόψεις τους στηρίζουν στη δεινή οικονομική κατάσταση που βρίσκονται τα ιδρύματα και στο ότι πολλές «καινοτομίες» αντίκεινται στο Σύνταγμα.

Καθηγητές ισχυρίζονται ότι η εφαρμογή μεταρρύθμισης σε καιρό οικονομικής κρίσης δεν είναι εφικτή, καθώς τα ιδρύματα με μειωμένες χρηματοδοτήσεις δεν μπορούν να υλοποιήσουν νέα προγράμματα. Οι καθηγητές θεωρούν υποτιμητική την «επέλαση» ξένων επιστημόνων, που θα αξιολογούν, θα συμβουλεύουν και θα κρίνουν τους έλληνες συναδέλφους τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι διαμαρτύρονται εναντίον του ίδιου του πρωθυπουργού που περιέγραψε με μελανά χρώματα το ελληνικό πανεπιστήμιο στους Δελφούς, μιλώντας για συναλλαγές καθηγητών και φοιτητών αλλά και για προσωπικές επιδιώξεις και αγκυλώσεις των διδασκόντων. Μάλιστα χαρακτηρίζουν τα όσα είπε ο Γ. Παπανδρέου απαξιωτικά, ισοπεδωτικά, συκοφαντικά και κακόγουστα. Ας δούμε όμως ποιες είναι οι βασικές αλλαγές-αγκάθια στις οποίες επικεντρώνονται οι φόβοι της ακαδημαϊκής κοινότητας.
* Συμβούλια Διοίκησης Ιδρυμάτων: Η διοίκηση των πανεπιστημίων θα πάψει να είναι αρμοδιότητα των πρυτανικών συμβουλίων και ανατίθεται σε ένα νέο σχήμα το οποίο θα αποτελείται από πανεπιστημιακούς και προσωπικότητες εκτός των ΑΕΙ, που θα έχουν την οικονομική διαχείριση ως ένα είδος μάνατζερ. Κάτι τέτοιο όμως -λένε οι καθηγητές- αν εφαρμοσθεί θα μετατρέψει τα πανεπιστήμια αυτόματα σε επιχειρήσεις.
* Κουπόνι φοιτητή: Οταν αυτό εφαρμοσθεί κάθε φοιτητής θα συνοδεύεται από ένα συγκεκριμένο ποσό που θα εγκρίνει η πολιτεία. Η προσέλκυση πολλών και καλών φοιτητών θα είναι το ζητούμενο για τα πανεπιστήμια. Ομως οι καθηγητές φοβούνται ότι δεν αρκούν τα κονδύλια αυτά για να αντεπεξέλθουν τα ιδρύματα στην αύξηση των υποδομών του προσωπικού κ.λπ.
* «Καλλικράτης» σε ΑΕΙ-ΤΕΙ: Δηλαδή θα γίνουν συνενώσεις, συγχωνεύσεις ακόμη και μειώσεις πανεπιστημίων και έτσι θα εξοικονομηθούν πόροι. Ομως -λένε οι καθηγητές- αυτό δεν είναι εφικτό σε όλα τα ιδρύματα, ιδιαίτερα στην περιφέρεια, όπου τα τμήματα των ΤΕΙ είναι διάσπαρτα σε διάφορες πόλεις.
* Συρρίκνωση ετών σπουδών στα ΤΕΙ: Η συζήτηση για τον περιορισμό του χρόνου σπουδών στα ΤΕΙ έχει ήδη ανοίξει και πολλοί καθηγητές φοβούνται ότι τελικά τα ιδρύματα αυτά θα υποβαθμιστούν στην κατηγορία των ΙΕΚ.
* Χρόνος εφαρμογής αλλαγών: Το υπουργείο Παιδείας δεν έχει ακόμη διευκρινίσει απόλυτα πότε θα εφαρμοστούν πλήρως οι αλλαγές σε όλα τα ιδρύματα, αφού υποστηρίζει ότι με την επανεκλογή πρυτανικών αρχών θα αρχίζει και η μεταρρύθμιση. Ομως σε άλλα ιδρύματα οι πρυτάνεις θα αλλάξουν σε ένα χρόνο και σε άλλα σε τρία ή τέσσερα.

Το Σύνταγμα δεν προβλέπει μάνατζερ

Η «Κ.Ε.» απευθύνθηκε σε συνταγματολόγους, προκειμένου να εντοπίσουν τα σημεία που έρχονται σε αντίθεση με την επιταγή του Συντάγματος.

Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η ρύθμιση που αφορά τη συνδιοίκηση των ιδρυμάτων από πανεπιστημιακούς -που θα ασχολούνται με τα ακαδημαϊκά θέματα- και εξωπανεπιστημιακούς -όσον αφορά τα υπόλοιπα, ως ένα είδος μάνατζερ, έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την επιταγή του Συντάγματος. Πρυτάνεις και καθηγητές επίσης υποστηρίζουν ότι η ελλιπής χρηματοδότηση είναι από τα βασικά εμπόδια εφαρμογής οποιασδήποτε σοβαρής αλλαγής.
Κώστας Χρυσόγονος (καθηγητής Νομικής ΑΠΘ)
«Λανθάνουσα ιδιωτικοποίηση»
«Κεντρικός άξονας της επικείμενης μεταρρύθμισης», επισημαίνει ο καθηγητής, «αποτελεί η εισαγωγή των συμβουλίων διοίκησης ως ύπατων πανεπιστημιακών οργάνων. Η φημολογούμενη στελέχωσή τους με εξωπανεπιστημιακά πρόσωπα, επιλεγμένα από την κρατική εξουσία (!) προσκρούει ευθέως στη συνταγματική κατοχύρωση της "πλήρους αυτοδιοίκησης" των ΑΕΙ, του δικαιώματός τους να επιλέγουν με δικά τους όργανα το προσωπικό και τα όργανα διοίκησής τους. Ομως ακόμη κι αν τα μέλη των "συμβουλίων διοίκησης" εκλέγονται από την πανεπιστημιακή κοινότητα, ο σχεδιασμός των (υπερ)εξουσιών τους θίγει την αυτοδιοίκηση στο επίπεδο της ακαδημαϊκής μονάδας (σχολής ή τμήματος). Εξάλλου η χρηματοδότηση των ΑΕΙ από το κράτος μόνο υπό όρους και προϋποθέσεις, όπως η σύναψη σύμβασης (!) μεταξύ του αρμόδιου υπουργείου και του συμβουλίου διοίκησης, η επίτευξη αδιευκρίνιστων προς το παρόν "στόχων" κ.λπ. δεν εναρμονίζεται προς το συνταγματικό δικαίωμα των ιδρυμάτων για κρατική οικονομική ενίσχυση. Το δικαίωμα τούτο δημιουργεί αξίωση καθενός ΑΕΙ κατά του κράτους για κάλυψη τουλάχιστον των στοιχειωδών λειτουργικών αναγκών του, σε όσο μέτρο δεν επαρκούν οι ίδιοι πόροι του. Πέρα όμως από αυτά υπάρχουν και άλλα επιμέρους ζητήματα αντισυνταγματικότητας που προκύπτουν από τις κυβερνητικές "ιδέες". Ομως, το γενικότερο θέμα είναι η διαφαινόμενη απόπειρα υπαγωγής των ΑΕΙ σε μια αγοραία αντίληψη περί επιστήμης και παιδείας. Στη λογική αυτή εντάσσονται η αντιμετώπιση των φοιτητών ως εμπορευματικό είδος ("κουπόνι") και η παροχή της δυνατότητας στα ιδρύματα (στην πράξη ο εξαναγκασμός τους) να στραφούν κατά προτεραιότητα στη διδασκαλία αντί της έρευνας, μετατρεπόμενα έτσι όχι μόνο de facto αλλά και de jure σε ΙΕΚ πολυτελείας. Ολα αυτά μπορούν να καταλήξουν σε καταστρατήγηση τόσο της συνταγματικής υποχρέωσης του κράτους για ανάπτυξη και προαγωγή της επιστήμης και της έρευνας όσο και του χαρακτήρα των ΑΕΙ ως ΝΠΔΔ. Η τάξη των επαγγελματιών πολιτικών, αφού "κατόρθωσε" να ιδιωτικοποιήσει την πολιτική εξουσία, μετατρέποντάς την σε ιδιωτική υπόθεση των κυρίαρχων πολιτικών δυναστειών και των διαπλεκόμενων οικονομικών συμφερόντων πίσω τους, επιχειρεί τώρα να προχωρήσει στη λανθάνουσα ιδιωτικοποίηση και της ανώτατης εκπαίδευσης».
Γιάννης Μυλόπουλος (πρύτανης ΑΠΘ)
«Τα ΑΕΙ χρειάζονται ισχυρή χρηματοδότηση»
Ο πρύτανης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) Γ. Μυλόπουλος, μιλώντας στην «Κ.Ε.» ζητεί να εξαιρεθεί η παιδεία από την πολιτική της λιτότητας, όχι για να δημιουργηθεί το πανεπιστήμιο του «αύριο», αλλά για να επιβιώσει σήμερα:
«Το πρόβλημα είναι αν θέλουμε να έχουμε δημόσια πανεπιστήμια υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών ή όχι. Αν δηλαδή έχει γίνει κατανοητό σε όλους ότι την εποχή της οικονομίας της γνώσης δεν μπορεί να υπάρξει οικονομική ανάπτυξη χωρίς παραγωγή και μετάδοση της επιστημονικής γνώσης. Αν αυτό δεν γίνει κατανοητό και αν η πολιτεία δεν δέχεται να αναλάβει τις ευθύνες της απέναντι στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, αρνούμενη να επενδύσει στην παιδεία, τότε κάθε συζήτηση για μεταρρύθμιση είναι κενή περιεχομένου. Δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα σημαίνει ισχυρή δημόσια χρηματοδότηση. Θα συμφωνούσα ότι δεν σημαίνει αποκλειστικά δημόσια, καθώς σε μια εποχή οικονομικής κρίσης πρέπει να αναζητηθούν και άλλες εναλλακτικές πηγές εσόδων για τα πανεπιστήμια, όμως η δημόσια χρηματοδότηση παραμένει ο βασικός κορμός. Σήμερα λοιπόν, πολύ περισσότερο από κάθε άλλη φορά, μια και προέχει η δημιουργία ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης για τη χώρα, είναι ανάγκη να εξαιρεθεί η παιδεία από την πολιτική της λιτότητας. Για πολλούς άλλους λόγους, αλλά και για έναν ακόμη: η επένδυση στην παιδεία είναι ο μόνος δρόμος για να μην οδηγηθούμε σε ανατροφοδότηση της ύφεσης».
Ο πρύτανης περιγράφει την οικτρή οικονομική κατάσταση του ιδρύματος σήμερα και καταλήγει: «Σε έναν ετοιμοθάνατο δεν δωρίζουν αρώματα και κοσμήματα, αλλά τα απαραίτητα για να ζήσει».
Δημήτρης Νίνος (πρόεδρος ΤΕΙ Αθήνας)
«Τίθεται θέμα αξιοπιστίας των εξαγγελιών»
Στις 24 Σεπτεμβρίου, μόλις λίγες ημέρες πριν από τις «εξαγγελίες των Δελφών», το υπουργείο Παιδείας έστειλε εγκύκλιο στο ΤΕΙ Αθήνας, όπου λόγω της οικονομικής κρίσης αναστέλλονται όλες οι προκηρύξεις των θέσεων, δηλαδή αντικαταστάσεις από παραιτήσεις, συνταξιοδοτήσεις κ.λπ.
«Πώς είναι δυνατόν να δημιουργήσουμε στο ΤΕΙ Αθήνας προπαρασκευαστικό έτος -σε επίπεδο σχολής- μέσα στα επόμενα δύο χρόνια με μηδέν χρηματοδοτήσεις;» αναρωτιέται μιλώντας στην «Κ.Ε.» ο πρόεδρός του Δ. Νίνος. «Ακόμη και οι δημόσιες επενδύσεις που προορίζονται για τη δημιουργία υποδομών έχουν εκμηδενιστεί και δεν προβλέπεται αναπροσαρμογή τους μέχρι το 2012-13, ενώ με την αναστολή των διορισμών και των προκηρύξεων αναγκαζόμαστε να προσλαμβάνουμε έκτακτο προσωπικό. Ανακοινώθηκε ότι θα κληθούν επιστήμονες από το εξωτερικό ως εκλέκτορες για την επιλογή των εκπαιδευτικών μας. Πώς θα πληρωθούν αυτοί, τη στιγμή μάλιστα που δεν πληρώνονται οι ντόπιοι αξιολογητές που έρχονται από τη Θεσσαλονίκη; Επιπλέον τίθεται και θέμα αξιοπιστίας των εξαγγελιών της ηγεσίας του υπουργείου, διότι προ καιρού είχε δεσμευθεί ότι την 1η Οκτωβρίου 2010 θα έχει λυθεί και το θέμα των επαγγελματικών δικαιωμάτων που εκκρεμούν από το 1983 και ακόμη δεν έχει λάβει καμία πρωτοβουλία για την οριστική επίλυσή του».
Νίκος Παρασκευόπουλος (κοσμήτορας Νομικής ΑΠΘ)
«Δεν υπάρχει καν αυτοδιοίκηση»
Ο καθηγητής και κοσμήτορας της Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Νίκος Παρασκευόπουλος επισημαίνει: «Αν θέλουμε να εκτιμήσουμε τις προτάσεις για αλλαγή στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης πρέπει να ξαναδιαβάσουμε το Σύνταγμα. Δεν είναι ένα τεχνικό κείμενο, αλλά χάρτης επιταγών και προσδοκιών του πολίτη. Το άρθρο 16 ορίζει ότι η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες και ότι η προαγωγή τους είναι υποχρέωση του κράτους. Η παιδεία αποτελεί βασική κρατική αποστολή, ενώ η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Εύκολα όμως κανείς καταλαβαίνει ότι διοίκηση από όργανα που δεν επιλέγονται από το ίδιο το πανεπιστήμιο, αλλά από ένα υπουργείο, δεν θα είναι ούτε πλήρης ούτε καν αυτοδιοίκηση. Επίσης ότι η εξάρτηση βασικών λειτουργιών της ανώτατης εκπαίδευσης από ιδιωτικά κεφάλαια συνεπάγεται ακριβώς εξάρτηση και όχι ελευθερία στοχοθεσίας στην επιστήμη, στη διδασκαλία και την έρευνα».