Πώς κατάντησε η Ελλάδα

The Economist

Τους είχαν προειδοποιήσει. Οταν οι Ελληνες βουλευτές συζητούσαν και τελικά ψήφιζαν ένα διεθνές πρόγραμμα σωτηρίας της χώρας με πολλά σαφή μειονεκτήματα, όπως λόγου χάριν ότι θα πλήξει αθώες εταιρείες και αθώους πολίτες, που ήδη πληρώνουν φόρους και επιδοτούν όσους δεν τον κάνουν, ορισμένες τρομερές δηλώσεις για τις πιθανές συνέπειες από ένα «όχι» ηχούσαν στα αυτιά τους. Μία ομάδα 18 οικονομολόγων, προερχόμενων κυρίως από την ακαδημαϊκή διασπορά της χώρας, που βρίσκονται μακριά από την αταξία και την ευνοιοκρατία των ελληνικών πανεπιστημίων, παρέθεσαν ορισμένες από τις πιθανές συνέπειες μιας επιλογής υπέρ της αυτάρκειας. Με άλλα λόγια, τι θα συνέβαινε εάν η Ελλάδα έπαυε να εξυπηρετεί το χρέος της και απέρριπτε την ιδέα να οδηγηθεί με ξένη βοήθεια προς τη δημοσιονομική και διοικητική της εξυγίανση: οι μισθοί του δημόσιου τομέα θα μειώνονταν δραματικά, οι τράπεζες θα κατέρρεαν και η χώρα θα αποκλειόταν από τις διεθνείς αγορές χρέους για πολλά χρόνια. Η εγκατάλειψη του ευρώ θα προκαλούσε υπερπληθωρισμό. Ο Θεόδωρος Πάγκαλος, ο γνωστός για τους απότομους τρόπους του αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, το έθεσε ακόμα πιο άκομψα. Εάν η Ελλάδα ερχόταν σε ρήξη με τους δυνάμει σωτήρες της και προωθούσε τη νέα δραχμή, οι τράπεζες θα πολιορκούνταν από πανικόβλητους καταθέτες και ο στρατός θα έπρεπε να τηρεί την τάξη. «Τα καταστήματα θα άδειαζαν και μερικοί θα πηδούσαν από τα παράθυρα», είπε στην ισπανική εφημερίδα El Mundo.

Οσο τρομακτικές και αν ακούγονται αυτές οι προειδοποιήσεις, ακόμα και την εβδομάδα που πέρασε η χώρα εξακολουθούσε να φαίνεται ότι ακροβατεί μεταξύ όσων ήταν έτοιμοι να ενστερνιστούν την αλλαγή και όσων τη φοβούνταν τόσο, ώστε θα μπορούσαν να γκρεμίσουν ολόκληρο το σπίτι αντί να διακινδυνεύσουν την οποιαδήποτε ζημία επί των δικών τους συμφερόντων. Ο Αλέξης Παπαχελάς, διευθυντής της «Kαθημερινής», μιας ελληνικής εφημερίδας που θεωρείται σημείο αναφοράς, επινόησε τον όρο «συμμαχία των απρόθυμων», ώστε να περιγράψει τη συστοιχία των ακροαριστερών και των υπερσυντηρητικών δυνάμεων, οι οποίες είναι αποφασισμένες να παρεμποδίσουν τις αλλαγές. Οπως έχει παρατηρήσει, ο αριθμός των πολιτών οι οποίοι είναι αγέλαστοι και καχύποπτοι μπροστά σε όλες τις αλλαγές ίσως αυξηθεί, γιατί οι Ελληνες της μεσαίας τάξης βλέπουν την σκληρά αποκτηθείσα ευημερία τους να εξανεμίζεται. Από την άλλη πλευρά, η χώρα διαθέτει μία ομάδα εκσυγχρονιστών, ανθρώπων οι οποίοι δυσανασχετούν με τα αλληλένδετα προβλήματα, όπως το δυσλειτουργικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης, ο κλεπτοκρατικός δημόσιος τομέας και η ατιμωρησία της διαφθοράς. Ο Σταύρος Θεοδωράκης, δημοσιογράφος της τηλεόρασης και ιδρυτής του δημοφιλούς ιστοτόπου www. protagon. gr, επισημαίνει ότι έχει διαπιστώσει το ζωηρό ενδιαφέρον πολιτών για ποικίλες μεταρρυθμίσεις, τις οποίες τα συμβατικά κόμματα ποτέ δεν θα τολμούσαν να ασπαστούν, από την ψήφιση πιο φιλελεύθερων νόμων για τα ναρκωτικά μέχρι την εξυγίανση της αστυνομίας.

Ενόσω πάντως οι βουλευτές λογομαχούσαν και η αστυνομία πολεμούσε με τους διαδηλωτές έξω από τη Βουλή, διαδοχικές διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος επιβάλλονταν σε όλη τη χώρα. Απεργία είχαν κηρύξει τα σχολεία και τα νοσοκομεία, ώστε η κινητοποίηση να συμπέσει με τη συζήτηση για το λεγόμενο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα που έχει συμφωνηθεί μεταξύ κυβέρνησης και ΔΝΤ/Ε. Ε.
Ορισμένες πτήσεις δεν εκτελέστηκαν από μία στάση εργασίας των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας και οι τουρίστες εμποδίστηκαν να επιβιβαστούν στα πλοία για τα νησιά λόγω πικετοφορίας του ΠΑΜΕ, του συνδικαλιστικού οργάνου του Κομμουνιστικού Κόμματος. Οι επισκέπτες των μουσείων και των αρχαιολογικών χώρων στο κέντρο της Αθήνας αναγκάζονται να εισπνέουν καπνογόνα.

Πολλοί από τους δυσαρεστημένους ισχυρίζονται πως διαδηλώνουν εναντίον μιας ολόκληρης τάξης πολιτικών. Σε ένα πανό έξω από τη Βουλή υπάρχει καταγραμμένη η ερώτηση: «Πόσα αργύρια πήραν οι πολιτικοί για να πουλήσουν το έθνος;». Εάν τέτοιες διαμαρτυρίες υποδήλωναν μία ώριμη απόρριψη του πολιτικού συστήματος της χώρας, τότε θα ήταν ενθαρρυντικό. Οπως το θέτει ο κοινωνιολόγος Νίκος Μουζέλης, τα δύο μεγάλα κόμματα της Ελλάδας έχουν καταστεί μηχανές πελατειακών σχέσεων σε μία κλίμακα εντυπωσιακή ακόμα και για τις προδιαγραφές μεσογειακής δημοκρατίας. Μπορεί να γίνει κάτι παραπάνω εκτός από οικονομικά προγράμματα σχεδιασμένα να αποτρέψουν την άμεση καταστροφή; Ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου έχει προτείνει συνταγματική μεταρρύθμιση, η οποία θα θέσει τέλος στην πολιτική των πελατειακών σχέσεων του παλιού καιρού, μειώνοντας τον αριθμό των βουλευτών και τροποποιώντας το εκλογικό σύστημα. Εάν τέτοιες αλλαγές γίνονταν αποδεκτές από ένα δημοψήφισμα, αυτό θα σήμαινε πως ο κ. Παπανδρέου είχε με επιτυχία απευθυνθεί στους πολίτες, παρακάμπτοντας τους δικούς του βουλευτές. Ισως αυτή να ήταν η τελευταία και η πιο μεγάλη του ελπίδα να ανακτήσει το πολιτικό προβάδισμα. Είναι, όμως, εξίσου πιθανό πολλοί Ελληνες πολίτες να έχουν απογοητευθεί από τους πολιτικούς όχι γιατί απορρίπτουν το παλαιό πελατειακό σύστημα, αλλά γιατί αυτό δεν έχει πλέον χρήματα να τους παράσχει.