Η δύναμη του αδύναμου σε φλεγόμενη περιοχή

Tου Νικου Κωνστανταρα

Η συνεχιζόμενη σύγκρουση στη Συρία, οι ημιτελείς αραβικές επαναστάσεις και η απειλούμενη επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν δημιουργούν τις συνθήκες για μια ευρύτερη ανάφλεξη στην περιοχή. Ανάφλεξη που δεν θα αφήσει καμία χώρα ανεπηρέαστη. Η σύγχυση προσφέρει μια ευκαιρία για την Ελλάδα να βγει από την απραξία στην οποία την καταδίκασαν το οικονομικό αδιέξοδο και η διεθνής απαξίωση. Στην περιφερειακή αναστάτωση, η χώρα μας μπορεί να εκμεταλλευτεί αυτή την αδυναμία ως προνόμιο: από τη μία, να πετύχει την ισχυρότερη στήριξη των εταίρων της στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, ώστε να παραμείνει σταθερή· από την άλλη, ως μέλος αυτών των οργανισμών, μπορεί να προσφέρει υπηρεσίες καλής θέλησης σε απόπειρες αποκλιμάκωσης της κρίσης. Ας δούμε πώς διαμορφώνεται η γεωστρατηγική κατάσταση, πώς επηρεάζει χώρες-κλειδιά και ποιοι κίνδυνοι παρουσιάζονται. Η σύρραξη στη Συρία, η οποία έχει κλείσει έναν χρόνο, γίνεται πεδίο μάχης των δύο κυρίαρχων συσχετισμών δυνάμεων στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο. Ο πρόεδρος Μπασάρ Ασαντ και το καθεστώς του είναι ο κύριος σύμμαχος του Ιράν, η χώρα-προστάτης των Σιιτών μουσουλμάνων στη Μέση Ανατολή. Αντίπαλοί τους είναι τα αραβικά κράτη με πλειοψηφίες Σουνιτών μουσουλμάνων, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία. Δίπλα σε αυτούς στέκεται η Τουρκία, η οποία στηρίζει ενεργά τους αντικαθεστωτικούς Σύρους. Αργά ή γρήγορα η Τουρκία και το Ιράν θα βρεθούν αντιμέτωποι στον αγώνα να επηρεάσουν όλο τον μουσουλμανικό κόσμο με τα δύο διαφορετικά καθεστωτικά μοντέλα – το ένα κοσμικό, το άλλο θρησκευτικό. Το Ιράν, όμως, δεν βρίσκεται αντιμέτωπο με τη Σαουδική Αραβία μόνο στη Συρία αλλά και στο Ιράκ και στην περιοχή του Περσικού Κόλπου, όπου η Τεχεράνη υποστηρίζει μειοψηφίες Σιιτών σε χώρες της σφαίρας επιρροής της Σαουδικής Αραβίας. Ενώ η κυβέρνηση του Σιίτη πρωθυπουργού Μαλίκι στη Βαγδάτη έχει στενότατες σχέσεις με την Τεχεράνη, στις 20 Φεβρουαρίου η Σαουδική Αραβία απέστειλε τον πρώτο της πρεσβευτή στο Ιράκ μετά την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν το 2003, σε μια εμφανή προσπάθεια να δυναμώσει τη θέση της εν όψει της Συνόδου Κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου που θα γίνει στη Βαγδάτη στα τέλη Μαρτίου. Πέρα από αυτή την -αέναη- σύγκρουση Σιιτών-Σουνιτών, Ιρανών και Σαουδαράβων, η κατάσταση περιπλέκεται από τις αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας κατά του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Ενώ οι Ιρανοί ισχυρίζονται ότι το πρόγραμμα έχει μόνο ειρηνικούς σκοπούς, και ότι η θρησκεία τους απαγορεύει τη δημιουργία όπλων μαζικής καταστροφής, την ίδια ώρα δίνουν την εντύπωση ότι θέλουν να είναι έτοιμοι να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα αν αυτό καταστεί αναγκαίο. Επειδή, όμως, το Ιράν δηλώνει ότι θέλει να δει το Ισραήλ να σβήνει από τον χάρτη, η κυβέρνηση του Ισραήλ απαντάει ότι «εξετάζει όλα τα ενδεχόμενα» σχετικά με την ανάγκη να εμποδιστεί το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Αύριο στην Ουάσιγκτον, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα θα συζητήσει το θέμα του Ιράν με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου, του οποίου η κυβέρνηση πιέζει για στρατιωτική δράση εναντίον της Τεχεράνης πριν αυτή αποκτήσει τη δυνατότητα παραγωγής πυρηνικών όπλων. Οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι δεν αποκλείουν τέτοια δράση, αλλά θέλουν πρώτα να δουν αν οι όλο και αυστηρότερες κυρώσεις και οι διπλωματικές επαφές θα φέρουν αποτέλεσμα. Η Ουάσιγκτον φοβάται την αποσταθεροποίηση της ευρύτερης περιοχής αλλά και την περαιτέρω άνοδο της τιμής του πετρελαίου. Η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι τον Νοέμβριο θα γίνουν προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ και ήδη υποψήφιοι αντίπαλοι του Ομπάμα πιέζουν για δραστικά μέτρα εναντίον του Ιράν. Ετσι, ίσως βρεθούμε στην άκρως επικίνδυνη συγκυρία μεγάλες οικονομίες να βρίσκονται σε ύφεση, ενώ η τιμή του πετρελαίου θα ανεβαίνει αντί να πέφτει. Η κατάσταση είναι επικίνδυνη και απρόβλεπτη. Η Ελλάδα, με τη μεγάλη εξάρτηση από το ιρανικό πετρέλαιο (επειδή είναι η μόνη χώρα που μας προμηθεύει με πίστωση και σε καλύτερες τιμές), δείχνει πόσο δύσκολο είναι να επιβληθούν ουσιαστικές κυρώσεις εναντίον του Ιράν. Αυτό οφείλει να μας ωθήσει στην εκμετάλλευση της ειδικής σχέσης που έχουμε και με τους δυτικούς εταίρους μας, και οψίμως με το Ισραήλ και με το Ιράν. Εχουμε ανάγκη την ειρήνη και μπορούμε να είμαστε αξιόπιστος συνομιλητής με το Ιράν. Δεν είμαστε πρωταγωνιστές, αλλά μπορούμε να παίξουμε κρίσιμο ρόλο – και να βγούμε από τη γωνία.