4 Αυγούστου 2012
Βικτόρια Μούσβικ, Moskovskie Novosti
Βικτόρια Μούσβικ, Moskovskie Novosti
O Κοσμήτορας της Σχολής Ιστορίας της Ανώτατης Σχολής Οικονομικών, Αλεξάντρ Καμένσκι, υποστήριξε πως οι δύσκολες στιγμές της ιστορίας δεν πρέπει να τραυματίζουν ψυχολογικά τον λαό αιωνίως, αλλά ούτε, στο όνομα της παγκοσμιοποίησης, να καταστρέφεται η εθνική του ταυτότητα.
Λεπτομέρεια του πίνακα "Το μεγάλο πείραμα" του σύγχρονου ζωγράφου Ιλιά Γκλαζουνόφ.
Ερ.: Κάτι παράξενο συμβαίνει σήμερα στη Ρωσία, σχετικά με το πως αντιλαμβανόμαστε το παρελθόν. Αναδύονται μνήμες από κάποιες εποχές, «ξεχνιόνται» κάποιες άλλες. Αρκετοί δε, θέλουν να επιστρέψουν σε ένα είδος αφηρημένου χρόνου, όπου «όλα ήταν μια χαρά». Τι πραγματικά συμβαίνει;
Απ.: Μπορείτε να δείτε το πρόβλημα από αυτή τη ματιά, μπορείτε να το δείτε και ευρύτερα. Από τη μία πλευρά, η Ρωσία στα τέλη του ’80, αρχές της δεκαετίας του ’90, ταρακουνήθηκε από ένα ισχυρό σεισμό. Η τεκτονική μετατόπιση επέδρασε καταλυτικά στις συνειδήσεις των ανθρώπων και ειδικότερα, στο σχηματισμό μηχανισμών κατανόησης του παρελθόντος. Από την άλλη πλευρά, αλλαγές συμβαίνουν παντού, όχι μόνο στην Ρωσία. Η ανθρωπότητα συνολικά ζει την μετάβαση από μια μακρά ιστορική περίοδο σε μια άλλη. Αυτό που ζούμε, είναι το τέλος μιας εποχής, όπως (η κατανόηση του) μας έρχεται από το Διαφωτισμό. Αλλάζει η στάση μας σε πολλά βασικά πράγματα. Συμπεριλαμβανομένης και της αντίληψης που έχουμε για το παρελθόν. Θα πρέπει επίσης να θυμόμαστε σαν ξεχωριστή ενότητα και τις διαδικασίες παγκοσμιοποίησης, την εξάλειψη των εθνικών συνόρων.
Ένα ξεχωριστό παράδειγμα παγκοσμιοποίησης
Ερ.: Κάποιος είπε ότι η παγκοσμιοποίηση είναι η προσωποποίηση του κακού.
Απ.: Ναι, υπάρχει η άποψη ότι η παγκοσμιοποίηση είναι μια τραγωδία, δεδομένου ότι καταστρέφεται η εθνική ταυτότητα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1870, ο μεγάλος Ρώσος ιστορικός Σεργκέι Μ. Σολοβιόφ αναφέρει σε ένα από τα έργα του: «…δείτε: Ένας Γερμανός, ένας Άγγλος, ένας Ιταλός και ένας Γάλλος. Ντύνονται παρόμοια, έχουν τον ίδιο τρόπο ζωής. Συμφωνούν μεταξύ τους με τηλεγραφήματα για τις επαγγελματικές τους συναντήσεις, μετακινούνται με τρένο στον τόπο της σύσκεψης, συζητήσουν για κάποιο κοινό θέμα. Όμως, παρόλα αυτά, ο Γερμανός παραμένει Γερμανός, ο Άγγλος - Άγγλος, ο Ιταλός - Ιταλός και ο Γάλλος - Γάλλος. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Έτυχε μία φορά στο Παρίσι, να νοικιάσω ένα διαμέρισμα από μια οικογένεια. Ο άνδρας ήταν Ιταλός και η γυναίκα του Ελληνίδα, ζουν στη Γαλλία και επικοινωνούσαμε στα αγγλικά. Δεν είναι αυτό ένας «συμβολισμός» της παγκοσμιοποίησης; Μου δείχνουν το διαμέρισμα και η οικοδέσποινα ανοίγει κάποια στιγμή ένα ντουλάπι και μου λέει: «η μηχανή του καφέ βρίσκεται εδώ. Ο σύζυγος μου είναι Ιταλός και δεν μπορεί να κάνει χωρίς τον πρωινό του εσπρέσο». Δηλαδή, η γυναίκα βλέπει τον καφέ εσπρέσο, ως εθνικό γνώρισμα. Ξέρετε, τα πράγματα αλλάζουν και φυσικά ορισμένα εθνικά χαρακτηριστικά ξεθωριάζουν, αλλά αυτό είναι μια αντικειμενική διαδικασία. Δεν μπορείς να την σταματήσεις. Απλά, μπορείς μόνο να επιφέρεις διορθώσεις.
Ερ.: Να έλθουμε στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο. Υπάρχει μια αίσθηση της ιστορίας – γιορτής, με έντονο το προσωπικό συναίσθημα. Σε όλες τις ρώσικες οικογένειες, υπήρχαν βετεράνοι του πολέμου. Και τώρα που έχουν πια «φύγει», η γιορτή της Ημέρας της Νίκης, έχει πάρει ένα «διακοσμητικό» και γραφειοκρατικό χαρακτήρα. Η καλλιτεχνική, η φωτεινή πλευρά της γιορτής, κάπου μας έχει τελειώσει.
Απ.: Ξέρετε, έπιασα και εγώ μια φορά τον εαυτό μου να βαριέται παρακολουθώντας ατέλειωτες πολεμικές σειρές στην τηλεόραση. Επειδή δεν είναι ντοκιμαντέρ για τον πόλεμο. Είναι κυρίως ταινίες περιπέτειας, βασισμένες σε ημερολόγια πολεμιστών και σε υλικό της εποχής. Από τη μία πλευρά, είναι ντροπή. Από την άλλη όμως, είναι μάλλον φυσιολογικό. Από την έναρξη του πολέμου έχουν περάσει πάνω από 70 χρόνια. Η εξουσία όμως, προσπαθεί να βρει κάτι το θετικό στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν. Σε αυτό βασίζεται για να δημιουργήσει την εθνική μυθολογία. Από αυτή την άποψη, ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος 1941-45, της ταιριάζει καλύτερα από όλες τις άλλες περιόδους της πρόσφατης ιστορίας.
Ο πόλεμος, βέβαια, ήταν μια μεγάλη τραγωδία, με τεράστιες θυσίες και κολοσσιαίες απώλειες. Ήμουν εξοικειωμένος με τους στρατιώτες που πολέμησαν στα μέτωπα, οι οποίοι δεν είχαν μιλήσει ποτέ για τις μάχες στα πρόσω, γιατί, όπως έλεγαν, ο πόλεμος είναι το πιο βρώμικο, το πιο αηδιαστικό, το χειρότερο πράγμα που υπάρχει στον κόσμο. Αλλά το γεγονός είναι ότι η ΕΣΣΔ κέρδισε τον πόλεμο. Για αυτό μπορούμε και πρέπει να είμαστε υπερήφανοι, όπως μπορούμε και πρέπει να θυμόμαστε όλα τα φοβερά και τραγικά που σχετίζονται με τον πόλεμο. Και έτσι η Ημέρα της Νίκης είναι μια πραγματική, γνήσια γιορτή. Είναι όμως «ελάττωμα» της προσέγγισης αυτής για την έννοια του πατριωτισμού, να συνεχίζουμε δηλαδή να συνδέουμε τον πατριωτισμό με ότι έχει σχέση με τον πόλεμο και με τον στρατό. Η ίδια η έννοια του πατριωτισμού είναι εξαιρετικά στρατικοποιημένη. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι ένα μεγάλο λάθος.
Ερ.: πως μπορούμε να αλλάξουμε την κατάσταση με τον πατριωτισμό;
Απ.: Το θεμέλιο για να οικοδομήσουμε ένα σύγχρονο ρωσικό πατριωτισμό, πρέπει να είναι πολύ ευρύτερο. Θα πρέπει βέβαια, να περιλαμβάνει την μεγάλη λογοτεχνική μας παράδοση, τον πολιτισμό, όλα και για όσα έχουμε κάθε λόγο να είμαστε περήφανοι. Αλλά ακόμα κι αν μιλήσουμε για τις «μαύρες», τις τραγικές σελίδες της ιστορίας μας και την ίδια στιγμή δείξουμε το πώς ο λαός μας τις ξεπέρασε, τότε και αυτό είναι ένα μεγάλο παράδειγμα πατριωτικής διαπαιδαγώγησης. Είναι κάτι για το οποίο μπορούμε να είμαστε περήφανοι. Οι Αμερικανοί, για παράδειγμα, θεωρούν ως ντροπή το γεγονός ότι υπήρχε δουλεία στις Ηνωμένες Πολιτείες και είναι περήφανοι για το γεγονός ότι στην χώρα τους, τελικά η δουλεία καταργήθηκε. Νομίζω ότι θα μπορούσαμε επίσης να σκεφτούμε αντίστοιχα για τη δική μας δουλοπαροικία.
Το μέλλον…
Ερ.: Πώς νιώθετε για την ιστορική απαισιοδοξία; Για παράδειγμα, η διαφθορά, που όπως λένε, πάντα υπήρχε, υπάρχει σήμερα και θα συνεχίζει να υπάρχει. Ή, η αστάθεια των ηθικών προτύπων που υποτίθεται ότι είναι γνώρισμα της ρώσικης νοοτροπίας.
Απ.: Ξέρετε, μπορούμε να μιλάμε επί μακρόν για ιστορικά συστατικά στοιχεία και σαν αποτέλεσμα να συμπεράνουμε ότι ήταν πάντα έτσι. Αλλά αυτό το συμπέρασμα δεν σημαίνει ότι έτσι θα είναι πάντα. Η ιδέα ότι το μέλλον καθορίζεται από το παρελθόν, είναι μόνο μια έκφραση της παραδοσιακής θεώρησης της ιστορίας.
Σε γενικές γραμμές, το πρόβλημα είναι πως την περίοδο 1980-90, ορισμένα τμήματα της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένου και τμήματος της ελίτ της χώρας, είχαν την αίσθηση ότι το καθήκον τους είναι να αποκατασταθεί η «Ρωσία, που έχουμε χάσει». Αλλά αυτός είναι ένας λανθασμένος και χωρίς ουσία στόχος.
Ερ.: Κλείνοντας τη συνέντευξη, θα λέγατε συνοπτικά, ότι θα πρέπει να απαλλαγούμε από την άποψη ότι στο παρελθόν μας υπάρχουν «τρύπες»;
Απ.: Αυτό, δεν είναι απόλυτα ακριβές. Θα πρέπει να γνωρίζουμε όλες τις τραγικές πτυχές της ιστορίας μας. Πρέπει να κατανοήσουμε το παρελθόν μας. Στο σύνολο του. Αλλά για να έχει νόημα, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να μάθουμε από το παρελθόν μας και να μην κολλήσουμε σε αυτό με ένα αίσθημα μειονεκτικότητας.
Το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Moskovskie Novosti.
Ο Αλεξάντρ Καμένσκι είναι Ρώσος ιστορικός, διδάκτωρ ιστορικών επιστημών, καθηγητής, Κοσμήτορας της Σχολής Ιστορίας της Ανώτατης Σχολής Οικονομικών Επιστημών, πρόεδρος του τμήματος πολιτικής θεωρίας της σχολής. Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η μελέτη της ιστορίας της Ρωσίας από τα τέλη του XVII μέχρι τις αρχές του ΧΙΧ αιώνα, η έρευνα για τις ρίζες της σύγχρονης διακυβέρνησης, των μεταρρυθμίσεων και του εκσυγχρονισμού και η επίδραση των ιστορικών διαδικασιών στις ζωές των απλών ανθρώπων. Ήταν επιστημονικός σύμβουλος στην τηλεοπτική ταινία: «Η Ρωσική Αυτοκρατορία. Ένα project του ΛεονίντΠαρφένοφ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου