Νέα Στρατηγική για την έρευνα στην Ελλάδα: Ο Προσανατολισμός προς την Ρομποτική

*Δρ. Νίκος Σπανουδάκης

Έχουμε ήδη μπει σε μία νέα εποχή, σε μία παγκοσμιοποιημένη κοινωνία με πραγματικούς μοχλούς ανάπτυξης και ευημερίας την ανάπτυξη τεχνολογίας, την διακίνηση και εκμετάλλευση της πληροφορίας και της ενέργειας και την διαχείριση του περιβάλλοντος. Δυστυχώς, η Ελλάδα σε αυτούς τους τομείς δεν διακρίνεται για τις καλές επιδόσεις της, αλλά μάλλον για αγκυλώσεις, ατολμία και αδράνεια. Παρόλα αυτά, υπάρχει μια πρόταση για μια δημιουργική «φυγή» προς τα μπροστά, για μια πολιτική για την έρευνα που θα βλέπει το μέλλον με αισιοδοξία και που θα αναδεικνύει την Ελλάδα σε σημαντικό παίκτη σε ευρωπαϊκό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Αναμφισβήτητα, για να διαμορφώσουμε μια τέτοια πρόταση πρέπει να μάθουμε και να εμπνευστούμε από αντίστοιχα παραδείγματα χωρών στη σύγχρονη ιστορία, όπως αυτό της Φινλανδίας. Οι Φινλανδοί ήδη από τη δεκαετία του 80 είδαν την παγκοσμιοποίηση σαν μια μεγάλη ευκαιρία και όχι σαν μια χίμαιρα. Οι ίδιες οι εργατικές οργανώσεις (οι συνδικαλιστές!) αποφάσισαν ότι ήθελαν μια στροφή προς τη βιομηχανία της πληροφορίας, διαπιστώνοντας ότι αυτό θα δημιουργούσε πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες πρόσκαιρα θα καταργούσε. Τα κονδύλια που αντλήθηκαν από τις ιδιωτικοποιήσεις της δεκαετίας του 90 επενδύθηκαν (δεν χρησιμοποιήθηκαν για να «κλείσουν τρύπες» όπως γίνεται στην Ελλάδα) στην τεχνολογία και απέδωσαν γρήγορα στο πολλαπλάσιο. Η Φινλανδία, αντιλαμβανόμενη το μικρό της μέγεθος, δεν επένδυσε σε όλες τις τεχνολογίες που αναδύονταν στην αγορά αλλά επικεντρώθηκε σε συγκεκριμένους τομείς (π.χ. κινητά τηλέφωνα). Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το αποκαλούμενο «Φινλανδικό θαύμα» είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής κοινότητας και στο management today, όπως και σε επιστημονικά άρθρα . Ελπίζοντας ότι η Ελλάδα θα τολμήσει να αναλάβει αντίστοιχες πρωτοβουλίες, πρέπει να μελετήσουμε ποιος θα πρέπει να είναι ο στόχος. Σίγουρα, το μεγάλο στοίχημα για τη χώρα μας θα είναι η εξειδίκευση σε έναν τομέα της τεχνολογίας, ο οποίος θα γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη για τα επόμενα 20 χρόνια. Μια τέτοια τεχνολογία είναι η ρομποτική, η οποία αναμένεται να γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη μέσα στην ερχόμενη εικοσαετία (σύμφωνα και με την διεθνή ομοσπονδία ρομποτικής ). Το ρομπότ είναι μια ηλεκτρο-μηχανική συσκευή, η οποία μπορεί να εκτελεί προγραμματισμένες ή μη εργασίες. Ένα ρομπότ μπορεί να λειτουργεί κάτω από τον έλεγχο ενός ανθρώπου ή αυτόνομα, υπό τον έλεγχο ενός υπολογιστή. Οι εμπορικές εφαρμογές των ρομπότ στην δεκαετία μας είναι προηγμένες όχι μόνο όσον αφορά την κίνηση αλλά και όσον αφορά την αλληλεπίδρασή τους με τον άνθρωπο . Πλέον τα ρομπότ μπορούν να κατανοήσουν φωνητικές εντολές ή ακόμα και νοήματα ώστε να ανταποκριθούν στη θέληση του χειριστή τους ώστε να ποτίσουν φυτά, να χειριστούν συσκευές στην κουζίνα, ή να ταΐσουν κατοικίδια ζώα. Μέσα στην ερχόμενη δεκαετία θα εμφανιστούν στην αγορά αυτό-οδηγούμενα οχήματα (ρομπο-ταξί) και αναπηρικά καροτσάκια. Πιο σύνθετα ρομπότ θα μπορούν να φυλάσσουν παιδιά, να περιποιούνται ηλικιωμένους, οδηγώντας τους στον προορισμό τους, κάνοντάς τους μπάνιο, και φροντίζοντας να παίρνουν τα φάρμακά τους. Τα ρομπότ-υπηρέτες που θα απευθύνονται σε ηλικιωμένους, όσο και αν σας φαίνεται περίεργο, θα έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς καθώς στον δυτικό κόσμο ο πληθυσμός γερνάει και έχει ανάγκη από βοήθεια ώστε να διατηρήσει μια ικανοποιητική ποιότητα ζωής και αυτονομία. Τα ρομπότ παιχνίδια και τα εκπαιδευτικά ρομπότ θα μπουν στη ζωή των παιδιών . Αντίστοιχα με άλλες τεχνολογίες, οι τιμές θα πέφτουν ενώ οι υπηρεσίες θα βελτιώνονται συνεχώς. Με λίγα λόγια, μέσα στην επόμενη δεκαετία θα υπάρχει τουλάχιστον ένα ρομπότ μέσα σε κάθε σπίτι. Φέτος η ρομποτική ηλεκτρική σκούπα Roomba της i-Robot έκλεισε τα 10 χρόνια παραγωγής έχοντας πουλήσει περισσότερα από 6 εκατομμύρια κομμάτια . Πέρα από την εξυπηρέτηση προσώπων τα ρομπότ θα διακριθούν σε αποστολές έρευνας και διάσωσης, εξερεύνησης βαθιάς θάλασσας ή του διαστήματος αλλά και στη βιομηχανία. Θα γίνεται εκτεταμένη χρήση τους σε επικίνδυνες εργασίες ή σε εργασίες που λαμβάνουν χώρα κάτω από ακραίες συνθήκες, περιορίζοντας τον κίνδυνο στην βιομηχανική εργασία. Η λειτουργία των αποθηκών και κέντρων διανομής εμπορευμάτων θα μπορεί να είναι πλήρως αυτοματοποιημένη και θα χρησιμοποιούνται ρομπότ για την εύρεση, ταξινόμηση και αποστολή αγαθών. Στην ιατρική στην πλειοψηφία των εγχειρήσεων θα χρησιμοποιούνται μικρομηχανές ή ρομπότ με αποτέλεσμα οι τομές να είναι πολύ μικρές. Πρόσφατα, ανακοινώθηκε η παραγωγή ενός επαναστατικού ρομπότ με δύο χέρια το οποίο μπορεί να εκπαιδεύεται πάνω στη δουλειά από κάποιον που θα του δείξει τι πρέπει να κάνει. Είναι ο ρομποτικός εργάτης Baxter της εταιρίας Rethink Robotics που κοστίζει μόλις 22 χιλιάδες δολάρια ΗΠΑ. Πέρα από την πρόβλεψη του έτους εμφάνισης των παραπάνω τεχνολογιών, έχουν γίνει και μελέτες σχετικά με την ανάπτυξη της αγοράς για προϊόντα της ρομποτικής. Το 2011 η αγορά των ρομπότ έφτασε τα 18,39 δισεκατομμύρια δολάρια και φέτος αναμένεται να ξεπεράσει τα είκοσι δισεκατομμύρια. Η μελέτη της reporterlink.com4 προβλέπει ότι αυτή η αγορά θα φτάσει στο 2017 να έχει κύκλο εργασιών στα 47 δις δολάρια με ένα μέσο ρυθμό ανάπτυξης 17%. Μερικοί μεγάλοι «παίκτες» της αγοράς είναι οι Honda Motors (Ιαπωνία), iRobot (ΗΠΑ), AB Electrolux (Σουηδία), Sony (Ιαπωνία), Fujitsu (Ιαπωνία), Toyota (Ιαπωνία). Είναι προφανές ότι η νέα οικονομία στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον θα στηριχθεί έντονα στις εξελίξεις στον τομέα της ρομποτικής. Ακόμα, ο χώρος αυτός λειτουργεί σε συνάφεια με πάρα πολλά επιστημονικά πεδία, όπως αυτό της επιστήμης των υπολογιστών, των μαθηματικών, της φυσικής, της χημείας, της ηλεκτρονικής και ηλεκτρολογίας, της μηχανικής (μηχατρονικής), των υλικών, της βιοχημείας, της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας, της νομικής, της φιλοσοφίας και άλλων επιστημών. Ένα παράδειγμα εμπλοκής μιας επιστήμης που δεν είναι προφανής είναι αυτό της νομικής. Η πολιτεία της Καλιφόρνια των ΗΠΑ επεξεργάστηκε νομοσχέδιο με το οποίο θα υποδεχθεί τα πρώτα ρομποτικά αυτοκίνητα . Έτσι, ένα ευρύ επιστημονικό ανθρώπινο δυναμικό μπορεί να κατευθυνθεί στη συνεργασία και την στόχευση των δραστηριοτήτων του σε αυτό τον τομέα. Στην Ελλάδα, σήμερα, υπάρχουν μεμονωμένες επιστημονικές ομάδες που δουλεύουν σε αυτό τον τομέα, δυστυχώς με πενιχρές ευκαιρίες χρηματοδότησης, όπως αυτή των «Κουρητών» του Πολυτεχνείου Κρήτης. Η ομάδα αυτή συμμετέχει στα παγκόσμια πρωταθλήματα ρομποτικού ποδοσφαίρου (RoboCup ), όπου μέχρι το 2006 δεν υπήρχε καμία Ελληνική συμμετοχή, με σημαντικές επιτυχίες, οι οποίες βασίζονται στο προσωπικό μεράκι του εκπαιδευτικού προσωπικού του Πολυτεχνείου Κρήτης και των φοιτητών του. Ανάλογο παράδειγμα είναι και η ομάδα «Πανδώρα» στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με συμμετοχές και διακρίσεις στο διαγωνισμό έρευνας και διάσωσης (search and rescue) του RoboCup. Όσο και αν φαίνεται παράξενο, μία χώρα όπως το Ιράν έχει πολύ σημαντική παρουσία μαζί με τη Γερμανία και τις ΗΠΑ στη συγκεκριμένη διοργάνωση. Όσον αφορά την βιομηχανία, υπάρχουν κατασκευαστές αλλά και εισαγωγείς στην Ελληνική αγορά. Με ένα προσανατολισμό, λοιπόν, προς τον τομέα της ρομποτικής από την πλευρά των Πανεπιστημίων, των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, αλλά και της Κυβέρνησης μέσω διεθνών συμφωνιών μεταφοράς τεχνογνωσίας και χρηματοδοτούμενων συνεργασιών Ελληνικών επιχειρήσεων με αυτών της αλλοδαπής η Ελλάδα μπορεί να αποκτήσει έναν εθνικό στόχο και να αναδειχτεί σε σημαντικό εταίρο στο νέο διεθνές γίγνεσθαι της επόμενης δεκαετίας. *O Δρ. Νίκος Σπανουδάκης είναι Μηχανικός Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής, Μέλος Ειδικού και Εργαστηριακού Προσωπικού του Πολυτεχνείου Κρήτης http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathciv_1_18/12/2012_475015