Δευτέρα 1 Ιουλίου 2013, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης
Αξιότιμε κ. δήμαρχε Θεσσαλονίκης,
Αξιότιμε κ. Γενικέ Πρόξενε της Γαλλίας,
Αξιότιμη κα. Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, διευθύντρια του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού
Αξιότιμη κα. Πολυξένη Αδαμ-Βελένη, διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης
Αγαπητέ κ. Καθηγητά Paolo Odorico
Κυρίες και κύριοι
Το Βυζάντιο συνιστά, με την πολυμορφία του και τις εξαιρετικά γόνιμες ιστορικές του διακυμάνσεις ένα ζωντανό παράδειγμα του Παγκόσμιου Πολιτισμού. Είναι η μοναδική ίσως περίπτωση επιβίωσης ενός πολιτισμού 560 χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την κατάρρευση της αυτοκρατορίας. Απτή ιστορική φανέρωση του πολιτισμού αυτού συναντά κανείς σήμερα σε διάφορες περιοχές με αντιπροσωπευτικό παράδειγμα την πόλη που φιλοξενεί το 5ο Θερινό Πανεπιστήμιο Βυζαντινών Σπουδών με θέμα "Κοινότητες και Ομάδες στο Βυζάντιο", εννοώ τη Θεσσαλονίκη.
Οι Βυζαντινοί είχαν μια πολιτική διαχείρισης των διαφόρων εθνοτικών ομάδων και κοινοτήτων πρωτοποριακή όχι μόνο με τα μέτρα της εποχής, αλλά και με το βάθος του ιστορικού χρόνου σήμερα. Εκτός από την παραχώρηση προνομίων την εποχή των Παλαιολόγων σε πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, η Ανδριανούπολη, οι Σέρρες, τα Ιωάννινα, η Μονεμβασιά, που βασίζονταν στο κοινοτικό σύστημα διοίκησης αποδυναμώνοντας σταδιακά τον προνόμιο της Κωνσταντινούπολη ως μοναδικού κέντρου διοίκησης, η κοινοτική παράδοση είχε μια μακρόχρονη παράδοση. Παρά το συγκεντρωτικό σύστημα διοίκησης που χαρακτήριζε τη Βυζαντινή αυτοκρατορία από το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα και περισσότερο τον 6ο αιώνα η παραχώρηση αυτονομίας στις αγροτικές κοινότητες επέτρεψε την οργάνωση ενός συστήματος άμυνας έναντι των εισβολέων Σλάβων και Σαρακηνών.
Εξίσου σημαντική είναι όμως και η πολιτική της Βυζαντινής αυτοκρατορίας έναντι των διαφόρων εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων που διαβιούσαν στην επικράτειά της.
Το νομικό καθεστώς των Εβραίων είναι μοναδικό στην ιστορία. Δεν είχαν το καθεστώς μιας θρησκείας αναγνωρισμένες ως επίσημης του κράτους, ούτε όμως είχαν καταταχθεί στους αιρετικούς και παγανιστές. Απολάμβαναν το καθεστώς μιας ενδιάμεσης κατάστασης που τους επέτρεπε να ασκούν ελεύθερα τα θρησκευτικά τους καθήκοντα και να ακολουθούν το τελετουργικό τους.
Η επικαιρότητα επιβάλλει να αναφέρουμε ότι σε μια περίοδο της παγκόσμιας ιστορίας που χαρακτηρίζονταν από έλλειψη ανεκτικότητας έναντι των αλλόθρησκων, όταν στη χώρα μας συζητάμε για την ανέγερση μουσουλμανικού τεμένους και ενώ στην Αθήνα λειτουργούν πάνω από 100 μη ελεγχόμενοι χώροι θρησκευτικής λατρείας, ήδη από τις αρχές του 8ου αιώνα υπήρχε στην Κωνσταντινούπολη τζαμί για να προσεύχονται οι μουσουλμάνοι που βρίσκονταν εκεί ή ήταν περαστικοί ως έμποροι. Μερικά χρόνια αργότερα, για την κάλυψη των αυξανόμενων θρησκευτικών αναγκών, χτίστηκαν άλλα δυο τζαμιά. Σημειώστε πως αυτά συμβαίνουν την εποχή που η Δύση οργανώνει τις Σταυροφορίες και το Ισλάμ εντείνει τον ιερό πόλεμο Τζιχάντ.
Σ αυτό το πνεύμα της οικουμενικής αντίληψης και της ιδεολογικής ευρυχωρίας η Βυζαντινή αυτοκρατορία αναπτύσσει αλφάβητο για τους Σλάβους και επιτρέπει στη Βουλγαρική εκκλησία νε τελεί τη θεία λειτουργία στη μητρική γλώσσα των πιστών. Όλα αυτά όταν στη Δύση επιβάλλεται η Λατινική ως γλώσσα της θείας λειτουργίας και στην Ανατολή τα Αραβικά ως «Θεϊκή γλώσσα».
Η επιστημονική διαπραγμάτευση του θέματος ανήκει κατά το επιστημολογικό κριτήριο της αρμοδιότητας του γνωστικού αντικείμενου, στους διακεκριμένους ειδικούς επιστήμονες που θα έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε στη διάρκεια των εργασιών του Θερινού Πανεπιστημίου. Η αναφορά ενός πολιτικού στα ιστορικά δεδομένα αποβλέπει στην ανάδειξη της επικαιρότητας και της σημασίας των Βυζαντινών Σπουδών. Σε μια εποχή που η μισαλλοδοξία φαίνεται να επανέρχεται με την αγριότητα που συναντάμε σήμερα σε ορισμένες εμπόλεμες καταστάσεις, είναι σημαντικό να αντλούμε νοήματα μιας ιδεολογίας και μια πολιτικής της ανοχής από το σπουδαίο κεφάλαιο της Βυζαντινής Ιστορίας. Να αναγνωρίσουμε ακόμη την αξία της μελέτης ενός παραγνωρισμένου και παρεξηγημένου κεφαλαίου του παγκόσμιου πολιτισμού, αυτού που εύστοχα αποκλήθηκε «ζωντανό κατόρθωμα» (Αρβελέρ, «Γιατί το Βυζάντιο»), με οργανωτικά και διοικητικά χαρακτηριστικά που διατηρούν αμετάπτωτα την αξία τους.
Συγχαρητήρια στον αγαπητό φίλο καθηγητή του Κέντρου Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών (Centre d’Etudes Byzantines, Néo-helléniques et Sud-est Européennes – CRH) της Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales (EHESS Paris), κ. Paolo Odorico, ψυχή αυτής της σημαντικής προσπάθειας και τους φίλους καθηγητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Βασίλη Κατσαρό και Βελένη. Εύχομαι η προσπάθειά σας αυτή να έχει πάντα την ίδια επιτυχία και να τύχει της συμπαράστασης που της αξίζει.
Mάρκος Μπόλαρης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου