Η Επανένωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Η Τουρκία φέρεται να είναι σε αναζήτηση μίας καλύτερης εναλλακτικής λύσης από αυτή της ΕΕ. Έχει εμπλακεί σε σειρά διαφορετικών πολιτισμών με τους Ευρωπαίους γείτονές της, και μπορεί τελικά να «ασκήσει αγωγή» για αγεφύρωτες διαφορές. Σε αυτές τις διαφορές περιλαμβάνονται τα εμπόδια για την πλήρη ένταξη, οι διακρίσεις ενάντια των μεταναστών-εργαζομένων, η παγωμένη σχέση με την Κύπρο του 2012, και η οικονομική ύφεση στην ευρωζώνη. Στο τελευταίο τεύχος του Ιανουαρίου/Φεβρουαρίου, ο αρχισυντάκτης του περιοδικού Foreign Affairs, Τζόναθαν Τέπερμαν πήρε συνέντευξη από τον Τούρκο Πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιούλ, ο οποίος μίλησε για σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ. Τον περασμένο μήνα, ο Τούρκος πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν ένταξε την Τουρκία στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), όχι ως πλήρες μέλος, αλλά ως μέλος που θα λαμβάνει πλέον μέρος στο διάλογο. Ο SCO είναι μία συμμαχία με επίκεντρο την οικονομία και την ασφάλεια, και βάση το Πεκίνο. Τα πλήρη μέλη του οργανισμού περιλαμβάνουν τη Ρωσία, το Τουρκμενιστάν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η Τουρκία μοιράζεται μεγάλο μέρος της ιστορίας της με τις χώρες της στέπας εντός SCO, και διατηρεί θετική εικόνα στις πιο κεντρικές περιοχές της Κεντρικής Ασίας. ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΟΛΑ ΑΥΤΑ; Η σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας προσφέρει στο κράτος την ευκαιρία να αξιοποιήσει τα στρατιωτικά πλεονεκτήματα, την περιφερειακή δύναμη, τις ευκαιρίες εμπορίου, και να παραμείνει σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία θα μπορούσε εύκολα να συνδέεται με τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, αλλά θα είναι δύσκολο για αυτήν να παραμείνει συνδεδεμένη με τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και τον SCO. Η ΕΕ δεν προσφέρει πολλά στην Τουρκία, ούτε στην πολιτική αλλά ούτε και στην οικονομία. Η Τουρκία θα χρειαστεί να αλλάξει τόσο από οικονομική, όσο και από κοινωνικοπολιτική άποψη. Το μόνο που έχουν καταφέρει οι απαιτήσεις για την πλήρη ένταξη, είναι να οδηγήσουν τις σχέσεις σε τέλμα. Επιπλέον, η πτώση και η ύφεση της Ευρωπαϊκής Οικονομίας έχει οδηγήσει την Τουρκία, ως αναπτυσσόμενη, πλούσια χώρα, στην αναζήτηση άλλων αγορών και συνεργασιών εκτός ευρωζώνης. Η Τουρκία επιζητεί την αύξηση της δύναμης και της επιρροής της στην περιφέρεια. Ζυγίζει τα «στοιχήματά» της μεταξύ ΗΠΑ, ΕΕ και Κίνας. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους: Πρώτον, επιτρέπει στην Τουρκία να «κόψει κίνηση» και να βρει τον καλύτερο στρατηγικό εταίρο για το μέλλον. Εξάλλου, πολλοί είναι αυτοί που έχουν δηλώσει ότι το μέλλον θα κριθεί μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, οπότε γιατί να μείνει η Τουρκία στην Ευρώπη; «Οι οικονομικές δυνάμεις του πλανήτη στρέφονται από τη δύση προς την ανατολή», δήλωσε ο Τούρκος πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΕΤΑΙ ΛΟΙΠΟΝ ΚΑΙ Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ; Η Τουρκία είτε θα στραφεί προς τη Δύση, είτε προς την Ανατολή -ή για λίγο καιρό θα παίξει σε διπλό ταμπλό- οτιδήποτε τη βοηθήσει να μεγιστοποιήσει πολιτικά την ελευθερία των δράσεών της, να γεμίσει τις αποθήκες της, και να αναζωπυρώσει το οθωμανικό της στοιχείο. Αρκετοί σχολιαστές, θεώρησαν ότι ένας άλλος λόγος για την πρόσφατη επίσκεψη του Ερντογάν στο Πεκίνο και του ανοίγματος του Γκιουλ προς τις ΗΠΑ, ήταν η άσκηση πίεσης προς την ΕΕ για την θέση της Τουρκίας ως προς την ένταξη. Η Τουρκία είναι ελεύθερη να συνεργάζεται και με τις ΗΠΑ και με την ΕΕ, ωστόσο η ΕΕ θα προτιμούσε να την είχε όλη «για τον εαυτό της». Παράλληλα, η Τουρκία θα προτιμούσε να ταλαντεύεται μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας· αν και, όλες οι επενδύσεις είναι ευπρόσδεκτες. Η Τουρκία βρίσκεται σε καλή θέση αυτή τη στιγμή ως «μέση» χώρα. Αναπτύσσεται ως η 15η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Δείχνει προτίμηση στο σύγχρονο, κοσμικό μοντέλο κυβέρνησης, συνδυάζοντας παράλληλα ανατολίτικη φιλοσοφία. Διατηρεί τη θρησκευτική της κληρονομία, με την οποία δεν επιθυμεί να αναμειχθούν οι Ευρωπαίοι. Η πρόσφατη θέση της, το εμπόριο και οι συνεργασίες, έχουν προσφέρει πολλαπλά οφέλη στη «μαλακή ισχύ» της χώρας όσον αφορά την εξωτερική πολιτική. Αυτή την κίνηση, πολλοί την έχουν αποκαλέσει «νεο-Οθωμανισμό», καθώς ανακατεύεται με κυβερνήσεις οπουδήποτε, από τη Βόρεια Αφρική μέχρι την Κασπία Θάλασσα. Όπως δήλωσε και ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ως υπουργός Εξωτερικών: «Έχουμε τη δυνατότητα να οικοδομήσουμε ισότιμες διπλωματικές σχέσεις με οποιαδήποτε χώρα, μικρή ή μεγάλη, η οποία αποτελούσε μέρος της Οθωμανικής επικράτειας. Αυτό απαιτεί η σύγχρονη διπλωματία.» Η επιρροή της Τουρκίας στην περιφέρεια, και η θετική της εικόνα συνεχίζει να μεγαλώνει εκτός Ευρώπης· εντωμεταξύ, η σχέση της με την ΕΕ παραμένει στάσιμη. Είναι τόσο απλό: Η Τουρκία δεν είναι ευπρόσδεκτη στην ΕΕ και αναζητά άλλους εταίρους για να ενισχύσει τη δύναμή της. Η στρατηγική εξόδου της Τουρκίας από την Ευρώπη μπορεί να βρίσκεται ήδη σε ισχύ, την ίδια στιγμή που οι Ευρωπαίοι σπεύδουν να επανεξετάσουν το ρόλο της. Επί του παρόντος, η Τουρκία συμμετέχει στην ΕΕ μόνο ως «συνδεδεμένο» μέλος. Η πλήρης ένταξη στην ΕΕ έχει οριστεί για το 2013, ωστόσο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι μάλλον θα πάρει μέχρι το 2023 εωσότου η Τουρκία συμμορφωθεί με την κοινοτική νομοθεσία, πριν την είσοδο και την ένταξή της. Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γκουίντο Βεστερβέλε δήλωσε ότι: «Αν δεν είμαστε προσεκτικοί, θα έρθει η μέρα, που τα συμφέροντα της Ευρώπης στην Τουρκία θα είναι πολύ μεγαλύτερα από τα συμφέροντα της Τουρκίας στην Ευρώπη.» Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ «έτρεξε» στην Τουρκία για να επιδιορθώσει τη σχέση. «Το τελευταίο διάστημα, οι διαπραγματεύσεις έχουν παγώσει κάπως και είμαι υπέρ του να ανοίξουμε ένα νέο κεφάλαιο ώστε να προχωρήσουμε μπροστά», δήλωσε η κα Μέρκελ. Έχει χρησιμοποιήσει επανειλημμένα τον όρο «προνομιακή συνεργασία» στη θέση του «πλήρες μέλους», για την οποία θέση η Τουρκία θα έπρεπε να ξεπεράσει απεχθείς απαιτήσεις. Η Νορβηγία, για παράδειγμα, έχει στενές και θετικές σχέσεις με την ΕΕ, αλλά δεν είναι πλήρες μέλος. «Πιστεύω ότι έχουμε μπροστά μας πολύ δρόμο ακόμα στις διαπραγματεύσεις», είπε η Μέρκελ. «Παρόλο που είμαι επιφυλακτική, συμφώνησα στη συνέχιση των συζητήσεων ένταξης.» Η Μέρκελ δεν πήγε στην Τουρκία να συζητήσει μόνη της –μαζί της είχε και αρκετά βαρυσήμαντα πρόσωπα. Όπως αναφέρουν οι Financial Times, μαζί της ταξίδεψαν οι επικεφαλής αξιωματούχοι Johannes Teyssen της Eon, Peter Löscher της Siemens και Christoph Frantz της Lufthansa. Μπορεί και να καταφέρουν να «εξαγοράσουν» ξανά την είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ, τουλάχιστον εν μέρει. Σε αυτή την περίπτωση, η Τουρκία θα έχει κάνει μία από τις πιο ευφυείς διπλωματικές μανούβρες, που έχει γίνει από χώρα μεσαίου μεγέθους από τις απαρχές του 21ου αιώνα. Θα σήμαινε δηλαδή, ότι οι συζητήσεις της Τουρκίας με τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) ήταν απλά ένα πολιτικό τέχνασμα για να προσελκύσει μεγαλύτερες γερμανικές επενδύσεις και οικονομικά οφέλη –και, ενδεχομένως, χαλάρωμα των απαιτήσεων εισόδου. Ταυτόχρονα, η Τουρκία «φλερτάρει» με νέες βιομηχανίες στην Ανατολή και αναζητά μεγαλύτερη πολιτική επιρροή στη νέα της Οθωμανική «ένωση». Το άνοιγμα της Τουρκίας προς τον SCO εξακολουθεί να προσφέρει εναλλακτική λύση απόδρασης από την ΕΕ, αλλά και να ενισχύει διαρκώς την επιρροή της. Η κίνηση αυτή, επανασυνδέει την Τουρκία με τη χαμένη της καταγωγή, και αποτελεί μία «εγκάρδια αγκαλιά» κρατών με πολύ πιο παρόμοιες νοοτροπίες, όπως έχει πει και ο Ερντογάν. Ο SCO μπορεί να μην είναι πραγματική εναλλακτική λύση αντί για το ΝΑΤΟ, ωστόσο η στροφή στη συμμαχία ασφαλείας δεν είναι κάτι που τονίζεται από την Τουρκία· ούτε και το ΝΑΤΟ έχει ποτέ απαιτήσει την πλήρη ένταξή της στην ΕΕ. Αν μη τι άλλο, η Τουρκία φαίνεται ασφαλέστερη εντός ΝΑΤΟ, αλλά ακόμα και αυτή η θέση της είναι επισφαλής. Με τον εμφύλιο στη Συρία και τις δυνατότητες του Ιράν για Μέσης Εμβέλειας Βαλλιστικούς Πυραύλους (MRBM), η Τουρκία δεν σκέφτεται σοβαρά το ενδεχόμενο να φύγει από το ΝΑΤΟ, αλλά θα ήταν σίγουρα μια ενδιαφέρουσα «γέφυρα», αν πράγματι εισερχόταν στον SCO ως πλήρες μέλος –ένα γεγονός που είναι απίθανο να συμβεί σύντομα. Αυτό ισχύει εξαιτίας των διαφορών της με τα άλλα κράτη που είναι υποψήφια για πλήρη μέλη του SCO. Το Ιράν, για παράδειγμα, το οποίο έχει ρόλο μέλους-παρατηρητή στον SCO, δεν θα επιθυμούσε κανενός είδους εμπλοκή –καθώς η Τουρκία παίζει σημαντικό ρόλο στον εμφύλιο της Συρίας- κάτι που πιθανόν να αποτελέσει μεγάλο χάσμα, διαχωρίζοντας την Τουρκία από τους ανατολικούς της εταίρους. Παρ’ όλα αυτά, είναι ενδιαφέρουσα η χρονική στιγμή, καθώς το ΝΑΤΟ λειτουργεί επί τουρκικού εδάφους και προετοιμάζει αμυντικά αντιπυραυλικά συστήματα και τη διοχέτευση κρυφών προμηθειών για τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό. Η Τουρκία είναι το κράτος που βρίσκεται στη μέση ενός πολέμου, φωνάζοντας προς αντίθετες κατευθύνσεις ώστε να προκαλέσει και τις δύο πλευρές να προσπαθήσουν περισσότερο για τα συμφέροντά τους. Όπως λέει και ο υπουργός Εξωτερικών Νταβούτογλου: «Η ιδανική συνεργασία δεν είναι θέμα προτίμησης, αλλά αναγκαιότητα.» http://www.sofokleous10.gr