Ποιοι και γιατί θέλουν εθνικό νόμισμα

Του Παναγη Γαλιατσατου Ακριβώς μια δεκαετία πριν, τα μεσάνυχτα, ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης έβγαζε με υπερηφάνεια τα πρώτα ευρώ από κεντρικό ΑΤΜ της Εθνικής. Καθόλου βέβαιο δεν είναι τι χαρτονόμισμα θα βγάλει από το ίδιο ΑΤΜ ο περαστικός την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 2013. Η κατάσταση είναι εύθραυστη: θα κριθεί σε ορίζοντα όχι μεγαλύτερο του διμήνου και ενώ στη χώρα αυγατίζει τις δυνάμεις της μια ετερόκλητη πολιτικοοικονομική συμμαχία που τάσσεται υπέρ της επιστροφής στο εθνικό νόμισμα. Στη δημόσια συζήτηση, αυτή η προοπτική εμφανίζεται ως ανώδυνη. Το επιχείρημα είναι ότι εκτός ευρώ η Ελλάδα θα μπορέσει να υποτιμήσει το νόμισμά της, να αναθερμάνει μέσω των εξαγωγών την οικονομία της, να τυπώσει χρήμα για μισθούς και συντάξεις και μέσω του πληθωρισμού να περιορίσει τις δανειακές της υποχρεώσεις. Ιστορικό προηγούμενο εξόδου μιας χώρας από μια ζώνη σκληρού νομίσματος δεν υπάρχει, ώστε να βγουν ασφαλή συμπεράσματα. Ο Μακιαβέλι μάς δίδαξε πάντως ότι σε τέτοιες περιπτώσεις διαφωτίζει το ερώτημα «Qui Bono?». Ποιος ωφελείται από την επιστροφή στη δραχμή; Δημόσιο χρέος 480 δισ. ευρώ Ανεξάρτητα από τα -διόλου αμελητέα- τεχνικά της μετάβασης σε νέο νόμισμα, οι άμεσες επιπτώσεις θα είναι πολύ σοβαρές για το τραπεζικό σύστημα. Η έξοδος από την Ευρωζώνη θα καταστήσει απαιτητά τα περίπου 120 δισ. ευρώ που χρωστούν οι τράπεζες στο ευρωσύστημα. Θα τα αναλάβει το δημόσιο χρέος, που θα εκτιναχτεί στα 480 δισ. ευρώ και η κυβέρνηση θα θέσει τις τράπεζες υπό κρατικό έλεγχο. Χαμένοι θα είναι οι μέτοχοι και οι σημερινοί ιδιοκτήτες, εκτός αν η «επανακρατικοποίηση» γίνει με προνομιούχες μετοχές και τους αφήσει τη διοίκηση. Κερδισμένο πάντως θα είναι το πολιτικό σύστημα, αφού η κρατική εξάρτηση θα ενισχύσει τις δυνατότητες χρηματοδοτικής παρέμβασης υπέρ «φίλιων» επιχειρηματιών και συνδικαλιστικών αιτημάτων. Για να διατηρήσει την κοινωνική ηρεμία, η όποια «κυβέρνηση της δραχμής» θα τυπώσει χρήμα, για να πληρώσει μισθούς και συντάξεις. Αυτό πιθανότατα να οδηγήσει σε αλλεπάλληλες υποτιμήσεις, ενδεχομένως και σε υπερπληθωρισμό (κατά το τουρκικό παράδειγμα) εξανεμίζοντας τις καταθέσεις και συρρικνώνοντας την αγοραστική αξία μισθών και συντάξεων. Η πλειοψηφία θα φτωχύνει? ειδικά οι μικροκαταθέτες θα είναι οι μεγάλοι χαμένοι. Η υποτίμηση του νομίσματος ενδεχομένως να βοηθήσει τις εξαγωγικές επιχειρήσεις και τον τουρισμό. Ωστόσο, οι βασικές πρώτες ύλες, τα καύσιμα και πολλά τρόφιμα είναι εισαγόμενα. Σοβαροί οικονομολόγοι αμφισβητούν ότι η υποτίμηση θα βοηθήσει σοβαρά την οικονομία. Κερδισμένοι πάντως θα είναι οι δανειολήπτες, των οποίων οι υποχρεώσεις θα χάσουν αξία, ενώ λόγω οικονομικής αναταραχής και κρατικού ελέγχου μπορούν να προσδοκούν ευνοϊκές ρυθμίσεις δανείων και οφειλών. Οι μεγάλοι κερδισμένοι της δραχμής θα είναι όσοι επιχειρηματίες στη μεταποίηση, τα εκδοτικά συγκροτήματα, τον τουρισμό και τις υπηρεσίες έχουν φυγαδεύσει τις καταθέσεις τους στο εξωτερικό (η εκροή καταθέσεων έφτασε τα 80 δισ. τα τελευταία δύο χρόνια) και έχουν μεγάλες δανειακές υποχρεώσεις στο εσωτερικό. Οι υποχρεώσεις τους θα εξανεμιστούν, ενώ θα διαθέτουν ρευστότητα σε σκληρό νόμισμα ώστε να αγοράσουν φθηνά αξίες την επόμενη μέρα. Τυχαίο δεν είναι ότι κάποιοι εξ αυτών έχουν ταχθεί δημοσίως υπέρ της δραχμής ή καλλιεργούν εντέχνως αμφιβολίες σε σχέση με τη βιωσιμότητα του κοινού νομίσματος. Ανοικτά υπέρ της επιστροφής στη δραχμή πάντως ελάχιστοι εκδηλώνονται, ίσως γιατί η πλειοψηφία υπέρ του ευρώ είναι ακόμα πολύ ισχυρή. Η διάσωση του συστήματος Υπάρχει επίσης μια μερίδα του πολιτικού προσωπικού και των παραφυάδων του, οριζόντια διαστρωματωμένη στα αστικά κόμματα, που επιθυμεί την άρση του ελέγχου των δημόσιων οικονομικών και την ακύρωση των διαρθρωτικών αλλαγών, επειδή ακριβώς καταργούν τις προϋποθέσεις για την άσκηση πελατειακής πρακτικής. Ως εκ τούτου, αυτή η μερίδα, στην οποία συνυπάρχουν διαχρονικοί και όψιμοι ευρωσκεπτικιστές, υπέρμαχοι της εθνικής κυριαρχίας και πολέμιοι της έξωθεν παρέμβασης, δεν βλέπει την έξοδο από το ευρώ αρνητικά. Το συμφέρον τους δεν είναι ευθέως οικονομικό αλλά πολιτικό, η ανάκτηση του ελέγχου του «γκουβέρνου» και άρα η διάσωση του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος. Παράλληλα, υπάρχει και μια μερίδα της Αριστεράς, η οποία από ιδεολογική επιλογή προπαγανδίζει ανοιχτά την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, νομιμοποιώντας έτσι όμως -άθελά της- όλους τους προηγούμενους. Πιθανόν οι πολιτικοί, ειδικά, να εκτιμούν την κατάσταση λάθος. Γιατί προϋπόθεση για την «ανάκτηση της αυτονομίας του πελατειακού συστήματος» είναι δημοσιονομικά περιθώρια που δεν θα επιτρέπουν το βάρος του χρέους σε ξένο συνάλλαγμα.Ακόμα και αν το πολιτικό σύστημα αποφασίσει να «κουρέψει» τα χρέη, δεν μπορεί να το κάνει στα διακρατικά δάνεια και κυρίως σε εκείνα του ΔΝΤ. Δεν υπάρχει προηγούμενο σχετικά εύπορης χώρας που το ταμείο να έχασε τα χρήματά του και η «κυβέρνηση της νέας δραχμής» πιθανόν να χρειαστεί να κάνει αλλαγές πολύ πιο επώδυνες από τις σημερινές ή να οδηγήσει τη χώρα στην εξαθλίωση. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ  http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathextra_1_02/01/2012_420729