Οι λέξεις και τα θαύματα

Του Τάκη Θεοδωρόπουλου Σε αντίθεση με τη λέξη «επίορκος», η σχεδόν συνώνυμή της λέξη «ψεύδορκος» είναι κακόηχη. Στο κάτω κάτω, ένα κράτος δικαίου στηρίζεται στην ακρίβεια των λέξεων, και αυτή η απόκλιση του «σχεδόν» θα μπορούσε να προκαλέσει πολλές παρεξηγήσεις, αδικίες και ανισότητες. Διότι, αν ο «ψεύδορκος» είναι αυτός που ορκίστηκε ψευδώς ότι θα πει την αλήθεια, ο «επίορκος» είναι αυτός ο οποίος ενώ ορκίστηκε αληθώς στη συνέχεια αθέτησε τον όρκο του. Θα μπορούσε βέβαια κανείς να ισχυρισθεί πως ο επίορκος είναι και ψεύδορκος και τούμπαλιν, όμως σ’ αυτήν την περίπτωση κινδυνεύει να κατηγορηθεί ότι δεν αξιοποιεί τον ορυκτό πλούτο της ελληνικής γλώσσας. Κι ακόμη χειρότερα, δεν βλέπει ότι πίσω από τις λέξεις κρύβονται άνθρωποι, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τους αριθμούς, και ότι είτε «ψεύδορκοι» είτε «επίορκοι» οι άνθρωποι αυτοί, εκτός του ότι είναι δύο χιλιάδες, είναι και δημόσιοι υπάλληλοι. Προσπάθησα εντίμως να βρω τη λέξη που χρησιμοποιεί ο κ. Μανιτάκης για να περιγράψει τους επίορκους υπαλλήλους του Δημοσίου όταν συνεννοείται με την τρόικα, υποθέτω στα αγγλικά. Φοβούμαι πολύ όμως πως η αγγλική, αν και την έχουν οργώσει διάνοιες όπως ο Σαίξπηρ και ο Ντίκενς, δεν διαθέτει τον πλούτο της ελληνικής και χρησιμοποιεί μία μόνον λέξη για να περιγράψει μια κατάσταση τόσο πλούσια σε αποχρώσεις και ανθρώπινα αισθήματα. Το πλησιέστερο perjurer παραπέμπει στους ψεύδορκους και υποθέτω ότι ο κ. Μανιτάκης είναι αναγκασμένος να ανατρέχει σε περιφράσεις για να εξηγήσει στους συνομιλητές του τις διαφορές. Θα τους διαβεβαιώνει, δε, πως αν ήταν ψεύδορκοι όχι μόνον θα είχαν απολυθεί, αλλά θα είχαν παραπεμφθεί και σε δίκη, αφού όμως δεν έχουν παραπεμφθεί σε δίκη ούτε έχουν απολυθεί, αποδεικνύεται ότι δεν είναι ψεύδορκοι αλλά επίορκοι. Εξάλλου, όσοι εκτίουν ήδη ποινές φυλάκισης, τις εκτίουν άλλοι μεν διότι δολοφόνησαν, άλλοι διότι καταχράστηκαν χρήματα του Δημοσίου. Δεν γνωρίζουμε κανέναν επίορκο ο οποίος έχει καταδικασθεί για ψευδορκία. Φοβούμαι, δε, πως οι άνθρωποι αυτοί αντιδρούν με ψυχρότητα στις ιστορικές επισημάνσεις του κ. Μανιτάκη. Πώς να καταλάβουν τώρα οι θλιβεροί τεχνοκράτες με τη ρηχή μνήμη και το μυαλό μπουκωμένο από αριθμούς πως η λέξη «επίορκος» είναι αρχαιοτάτη, έλκει την καταγωγή της από τα ομηρικά έπη και τον Ησίοδο. Αδυνατώντας, δε, να καταλάβουν την ιδιοπροσωπία του ελληνισμού, ακόμη και αν τους πεις πως η λέξη επίορκος τόνωσε την αυτοπεποίθηση της εθνικής ψυχής στα χρόνια της Μεταπολίτευσης σε κοιτούν με το ίδιο ψυχρό και ανέκφραστο βλέμμα. Τότε είχαμε τους επίορκους αξιωματικούς, τώρα έχουμε τους επίορκους υπαλλήλους. Οσοι έχετε βαρεθεί να ακούτε κάθε βράδυ τη λέξη επίορκος, καθώς και τα παράγωγά της, όπως «διαθεσιμότητα», «κινητικότητα» και ό,τι άλλο αφορά το θαύμα που συντελείται στη δημόσια διοίκηση, συγκρατήστε την ψυχραιμία σας. Υπενθυμίζω ότι η έκφραση «Μεγάλη Ιδέα» που συνόδευσε το Εθνος στα πρώτα θεαματικά του βήματα στη σκηνή της σύγχρονης ιστορίας ακούστηκε για πρώτη φορά σε μια συζήτηση περί δημοσίων υπαλλήλων. Ηταν το 1844, στην Εθνοσυνέλευση, όταν γινόταν ο μεγάλος καβγάς ανάμεσα σε όσους υποστήριζαν πως πρέπει να διορίζονται μόνον οι αυτόχθονες και σε όσους υπερασπίζονταν τα δικαιώματα των ετεροχθόνων. Τότε, λέγεται πως ο Ιωάννης Κωλέττης είπε το περίφημο: «Διά την μεγάλην ταύτην ιδέαν του ελληνισμού επολεμήσαμεν, διά τους απανταχού Ελληνας». Ο τόπος είναι μικρός, αλλά η γλώσσα μας είναι μεγάλη. Και όσοι αντιμετωπίζουν τον βερμπαλισμό της πολιτικής μας ζωής ως αναπηρία, ξεχνούν την τονωτική επίδραση των ευφημισμών στην ταλαιπωρημένη ψυχοσύνθεσή μας. Πέφτουν σαν πετρούλες στο νερό και σε κάνουν να ονειρεύεσαι πως η γούρνα σου έγινε πέλαγος. http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_11/04/2013_493103